ปลากัดป่าบรูไน (Betta macrostoma) ชนิดนี้เป็นปลากัดป่าที่สวยงามที่สุดบนเกาะบอร์เนียว มันถูกบรรยายลักษณะทางอนุกรมวิธานเมื่อ ปีคศ. 1909 จากแม่น้ำแถบรัฐซาราวัคตอนเหนือใกล้ๆกับบรูไน และถึงแม้ว่าจะเป็นสัตว์ป่าคุ้มครองของบรูไน แต่ในรัฐซาราวัคที่อยู่ติดกันกลับไม่เป็นเช่นนั้น

ผมได้รับข้อมูลและหมายมาจากคนที่เคยพบมันก่อนหน้านี้จากทางตอนเหนือของรัฐซาราวัค ชื่อแหล่งและเมืองใกล้เคียงจะไม่ถูกเปิดเผยในบทความชิ้นนี้ เนื่องจากมันเป็นปลาที่หายากในซาราวัคและเป็นปลาสวยงามที่มีราคาแพงชนิดหนึ่งในวงการปลาสวยงาม

วันที่ 1มิถุนายน พศ. ๒๕๔๘ นั้นเป็นวันเริ่มต้นเทศกาลเก็บเกี่ยวพื้นเมือง หรือที่เรียกกันว่ากาไว เพื่อนของผม ฮัน และแทน ตามผมมาตั้งแต่ขับรถออกจากกุชชิ่งลงมาทางใต้ตลอดทางจนถึงเมืองมิริทางตอนเหนือใกล้กับชายแดนบรูไน รวมแล้วใช้เวลากว่า 11 ชั่วโมง

วันที่ 2 มิถุนายน พศ. ๒๕๔๘ พวกเรานั่งเรือด่วนจากปากแม่น้ำซันไก บารัม ไปยังเมืองเล็กๆทางตอนเหนือของแม่น้ำ จากเมืองเล็กๆเมืองนั้น เราสอบถามคนท้องถิ่นให้ใช้รถเก่าๆของเขาขนพวกเราไปรอบๆชายแดนบรูไน เราบอกกับคนขับรถท้องถิ่นให้ส่งพวกเราที่บ้านยาว(longhouse)แห่งหนึ่ง จากการใช้แผนที่และเข็มทิศ เราตัดสินใจจะลุยสำรวจแม่น้ำสายเล็กๆใกล้ๆบ้านยาวที่อยู่ติดกับชายแดนพอสมควร พวกไม่แน่ใจนักว่านี่เป็นแม่น้ำที่ถูกต้องตามข้อมูลที่ได้รับหรือไม่ เพราะว่าชายที่เราพบไม่สามารถจำชื่อของแม่น้ำหรือหมู่บ้านที่อยู่ใกล้กันได้ แต่จากแผนที่ๆมีอยู่ เราเชื่อว่านี่คือน้ำในต้นลำน้ำสาขาของแม่น้ำซันไก บารัม ซึ่งจากประสบการณ์ของผม ปลากัดป่าส่วนมากจะสามารถพบได้ตามต้นลำน้ำเช่นนี้

เราตกลงกันว่าจะเดินเลาะลำน้ำขึ้นไปยังต้นทาง มันเป็นแม่น้ำที่เต็มไปด้วยทราย และมีน้ำไหลเอื่อยๆ ผมสามารถจับ Betta akarensis, Rusbora tubbi, และปลาเข็มป่า (Hemirhamphodon sp.) ได้ริมตลิ่ง เราพบปลาสร้อยปากหนา (Osteochilus sp.), Puntius banksi, ตะเพียนพรุ (Puntius johorensis) และปลาซิวสุมาตรา (Rasbora sumatrana) ว่ายอยู่ระเกะระกะเรื่อยไปในแม่น้ำ

หลังจากนั้นไม่กีชั่วโมง เราก็เดินทางมาถึงน้ำตกแห่งแรก อุณหภูมิน้ำที่นี่นั้นเย็นจัด และมีค่า PH ราว5.5 ผมเจอปลาเลียหิน (Osteochilus sp.) ซึ่งน่าจะเป็นชนิด O. hasseltii และ O. waandersii กำลังแทะสาหร่ายที่โตอยู่บนขอนไม้ที่จมน้ำอยู่อย่างเพลิดเพลิน ปลาซิว (Rasbora tubbi) นั้นสามารถพบได้เยอะมากที่นี่ ผมไม่เคยพบปลาชนิดนี้ทางตอนกลางและตอนใต้ของซาราวัคมาก่อน แต่ว่ามันกลับมีอยู่ดาษดื่นทางตอนเหนือของซาราวัค

แต่เราก็ยังหาเจ้า Big Mac ที่ตั้งใจไม่เจอที่นี่ ฮันกับผมตัดสินใจจะไต่ขึ้นไปบนภูเขาเพื่อจะหาปลาทางต้นน้ำ ส่วนแทนขอพักอยู่ริมน้ำตกเพราะหมดแรงที่จะเดินทางต่อ

บนต้นทางมีน้ำตกอยู่หลายแห่ง ริมน้ำหลายที่นั้นค่อนข้างชันพอสมควร ในการที่เราจะข้ามไปยังอีกฝั่งของแม่น้ำเพื่อจะหาเส้นทางเดินนั้น เราจะต้องไต่ และเกาะไปตามหินชื้นๆในน้ำตก นี่เป็นการมาจับปลาที่อันตรายที่สุดในชีวิตของผม ถ้าเกิดว่าไต่พลาดขึ้นมาเมื่อไหร่ก็เป็นอันจบชีวิตโดยการตกลงไปยังน้ำตกเบื้องล่างได้เลย ป่าแห่งนี้ทึบพอสมควร เราใช้เวลาตามหาทางเดินอยู่นาน กว่าเราจะถึงน้ำตกแห่งที่ห้า ผมก็หมดแรงพอดี ซึ่งก็ไม่ประสพความสำเร็จในการตามหาปลากัดใดๆบนนี้ สิ่งน่าสนใจที่ผมเจอมีเพียงปลาช่อนขนาดเล็กที่คาดว่าน่าจะเป็น Channa baramensis แต่ก็ทราบในภายหลังว่าเป็น Channa gachua

เราจึงตัดสินใจกลับเนื่องจากนี่ก็เย็นลงทุกที

ระหว่างทางกลับ ผมเห็นกองใบไม้แห้งใกล้กันกับริมฝั่งน้ำตกแห่งที่สาม ผมเลยลองช้อนกองใบไม้พวกนั้นขึ้นมาเล่นๆ ผมตกตะลึงเมื่อเห็นปลาสีส้มสดกระโดดไปมาอยู่ในกระชอน ใช่แล้ววววววววว มันคือ Big Mac!!!! ผมตะโกนเสียงดังที่สุดเท่าที่ทำได้ หลังจากนั้นก็หันไปขอให้ฮันช่วยถือกระชอนให้ผมสักครู่ เพื่อที่ผมจะสามารถหยิบกล้องออกมาถ่ายรูปปลากัดป่าบรูไนตัวแรกของผมได้

นี่เป็นการหาปลาที่ลำบากที่สุดครั้งหนึ่งในชีวิตของผม ช่วงที่ผมจับมันขึ้นมาได้นั้น ผมคิดว่าความลำบากและความเหนื่อยทั้งหลายที่ทำลงไปนั้นแสนจะคุ้มค่าทีเดียว